Mimo kolejnego roku w nazwie, Metro 2034 nie jest kontynuacją Metro 2033. Książka opowiada zupełnie inną historię, która dzieje się rok po przygodzie Artema. Akcja oczywiście rozgrywa się w tunelach moskiewskiego metra, około dwudziestu lat po wojnie nuklearnej, która uniemożliwiła mieszkanie na większości powierzchni planety. Być może ostatnia enklawa ludzkości znajduje się właśnie w podziemiach stolicy Rosji.

Homer – jedna z głównych postaci drugiej części trylogii (obecnie są trzy części powieści Metro) – jest nieco podstarzałym, choć wciąż żwawym człowiekiem poszukującym przygody i bohatera chcącego się jej podjąć. On sam pragnie jedynie zapisać historię na kartach swojej książki. Niespodziewanie bohater pod postacią Huntera, znanego z poprzedniej części powieści, znajduje Homera i zabiera go ze sobą, by ponownie ratować metro przed zagrożeniem z zewnątrz. Jest jeszcze Sasza, która wprowadza niemały zamęt i próbuje zmienić postępowanie Huntera, który po przymusowym pobycie u Czarnych, zmienił się i jest o wiele mroczniejszą postacią niż wcześniej.

Fabuła jest w zasadzie prosta. Jedna z krańcowych stacji – Sewastopolska – jest nieustannie atakowana przez potwory z powierzchni, wdzierające się do tuneli przez stację sąsiednią. Ludzi wciąż ubywa, a amunicja jest na wyczerpaniu. Ponadto dostawy z głębszych stacji urywają się wraz z kontaktem. Ludzie wysyłani w celu sprawdzenia stanu rzeczy przepadają bez śladu. Sytuacja wydaje się beznadziejna. I wtedy pojawia się Hunter, znany z poprzedniej części powieści. Tyle, że jest… inny. Po tym jak zniknął u Czarnych, nie wiadomo czy to wciąż ten sam człowiek. Jego zadaniem jest zidentyfikować źródło problemu oraz znaleźć rozwiązanie. Pomagać mu w tym będzie wspomniany Homer, kronikarz-amator, a później Sasza, wygnana córka naczelnika jednej ze stacji.

Książka jest rozwlekła i często cała akcja staje na długie kwadranse, kiedy autor stara się pokazać nam z jakimi problemami wewnętrznymi borykają się bohaterowie. Często w postaci przemyśleń i dialogów z napotkanymi postaciami. Nierzadko są to słowa trafiające czytelnikowi do serca i sprawiające, że zatrzymujemy się na chwilę i zastanawiamy nad tym, co zostało powiedziane. Niestety, równie często takie przestoje są po prostu nużące i nic nie wnoszą do fabuły powieści.

Po przeczytaniu Metro 2034, odniosłem wrażenie, że jest to tak naprawdę opowieść Homera, a nie Dmitrija Głuchowskiego. To właśnie kronikarza możemy zrozumieć najlepiej i to on kreuje nasze postrzeganie podziemnego świata. Przedstawiona też została jego tęsknota do czasów przed wojną, kiedy ludzie żyli na powierzchni w warunkach, które obecnie uważane są za niedostępne luksusy. Motyw legendarnej i pięknej przeszłości przewija się wiele razy i zaraża kolejne postacie jak wirus. Poza tym sama książka sporo traci na swoim ciężkim i trudnym klimacie serii. Jest o wiele łagodniejsza i wszystko jest jakieś nieco piękniejsze. Nie prześladuje nas już tak mocno poczucie ciągłego zagrożenia i śmierci czyhającej za każdym rogiem i w każdym cieniu.

Niestety, książka mnie zmęczyła. Czytałem ją z mniejszą przyjemnością niż poprzedniczkę i nie jest to już to samo metro. Oczywiście dalej jest to pozycja godna polecenia i uważam ją za część kanonu postapokaliptycznych klimatów, jednak przygotujcie się na kilka zawodów i być może lekki niesmak do tego, co dzieje się z serią. Dużym plusem jest też to, że można ją czytać poza kolejnością. Nie ma dużo nawiązań do wydarzeń z poprzedniej części, a tych które się pojawiają, raczej nie zostawiono bez wyjaśnienia. Jedynie prościej nam będzie zrozumieć Huntera i różnice między tym kim był, a kim się stał. Dałbym jej 6,5 na 10 punktów, ale to dalej moja subiektywna ocena ;-).

Słowiańskie motywy w fantastyce nie są czymś, z czego korzysta się rzadko, jednak biorąc pod uwagę książki obecnie uważane za klasykę nie znajdziemy wielu tytułów, które wiązałyby się z tą tematyką bardziej niż pobieżnie. Nie sposób nie docenić tu polskich pisarzy, którym słowiańszczyzna jest w kilku przypadkach szczególnie bliska, a zwłaszcza jej mroczniejsza część. Z całą pewnością jednak w temacie słowiańskich inspiracji nie zostało jeszcze powiedziane ostatnie słowo. Na wiosnę zwłaszcza wzrasta tęsknota za czymś tak kojarzącym się z rodzimą ziemią, tym milej więc było mi przeczytać „Idź i czekaj mrozów”, debiutancką powieść Marty Krajewskiej, która ukazała się pod koniec marca.

Venda jest przybraną córką Opiekuna – człowieka, który z własnej woli podjął się obrony wioski przed wszelkiego rodzaju złem. Jako jego podopieczna uczy się wielu rzeczy, a widzi jeszcze więcej, trudno więc się dziwić, że zachowuje dość zdystansowany stosunek do ludzi. Jednak gdy Opiekun znika, trapiony wcześniej przez dziwne objawy niezidentyfikowanej przypadłości, a podobne symptomy zaczynają dręczyć innego mieszkańca wioski, orientuje się, że teraz ona musi przejąć odpowiedzialność swojego protektora i znaleźć odpowiedź na pytanie, co też dręczy osadę. Sprawę komplikuje powrót kilku znaczących, ale nie do końca mile widzianych osób…

Początkowo można pomyśleć, że „Idź i czekaj mrozów” pisane jest raczej dla młodszej grupy czytelników, nie jest to jednak do końca prawda. Fabuła, pomimo tego, że jest lekka i wciągająca, z wyraźnie kobiecymi motywami, miewa też momenty mroczne i ponure, brutalne, a także dość dobrze rozbudowany i konsekwentnie prowadzony wątek erotyczny, bardzo dobrze więc powinny sobie z tą pozycją poradzić przedstawicielki płci pięknej, zwłaszcza te lubiące historie z romansem w tle. Nie znaczy to jednak, że książka Krajewskiej to tylko słodka powiastka o pierwszych miłościach wiejskiej dzieweczki, nic z tych rzeczy.

Przede wszystkim, Venda jest postacią dość skomplikowaną i nie tak łatwą w odbiorze, jakby się mogło wydawać. Jest młoda, wyraźnie jeszcze trochę niezdecydowana co do tego, co chce w życiu robić i jak, jednak bardzo dobrze zdająca sobie sprawę z tego, czego robić nie chce. A nie chce być Opiekunką. W przeciwieństwie do chronionych przez jej ojczyma mieszkańców sioła widziała nie raz, co im zagraża. Trudno się dziwić, że poproszona przez członków miejscowej rady o zajęcie tego stanowiska stanowczo się przed nim wzbrania. Tu mamy pierwszy poważny konflikt wewnętrzny młodej bohaterki – świadomość faktu, że tylko ona jedna jest w stanie, za pomocą posiadanej wiedzy, swoją wieś obronić, przy jednoczesnym gorącym pragnieniu posiadania normalnego, spokojnego życia bez ciągłego ryzyka. Z charakteru jest trudna i jako taką odbierają ją jej ziomkowie. Irytować może jej niestabilność w kwestii uczuć i swoista kapryśność, która, będąc „typowo kobiecą” aż do przesady, wyjątkowo mnie, jako czytelnika, drażniła - tym bardziej, że charakter jej wybranków też w niczym nie pomagał. Z drugiej strony, Vendzie nie brakuje inteligencji i bystrości, co w połączeniu z realizmem i ciętym humorem robi ostateczne wrażenie bardzo dobrze skonstruowanej głównej bohaterki, z którą można się identyfikować i kibicować jej.

Aspektem najbardziej paranormalnym jest DaWern, stworzenie pokrewne wilkołakom, z rasy zwanej Wilkarami. Jako mężczyzna idealnie wpasowuje się w schemat Złego Chłopca O Dobrym Sercu. Momentami aż za bardzo, co bawić może kogoś, kto, tak jak ja, zaczytuje się czasami w książkach dla pań, tych z różowymi okładkami. Na szczęście, jak wspomniałam, na romansach się nie kończy, a dawno zaginione plemię Wilkarów z Wilczą Doliną wiąże przepowiednia, której nasza słodka zielarka wydaje się być częścią.

Gdyby fabułę książki pozostawić jednak tylko tym dwóm postaciom, byłoby trochę nudno i zdecydowanie zbyt prosto. Słowiański smak pochodzi głównie od postaci pobocznych: miejscowej czarownicy, wędrownej minstrelki, małej wieszczki, ożenionej podczas kupalnocki pary młodych, którzy tak właściwie być razem bardzo by nie chcieli, każde z dobrze opisanych powodów, i wielu innych… Ich wątki przeplatają się z motywem przewodnim prowadząc do rychłego złączenia się w całość. Początkowo taki zabieg powoduje wrażenie lekkiego chaosu, ponieważ, przykładowo, rozpoczęty dość szybko wątek Atry i jej męża z przypadku kontynuowany jest dopiero po dłuższym czasie, kiedy już prawie z żalem porzuca się nadzieję na to, że miał w ogóle jakiekolwiek znaczenie. A miał. Spore. Z drugiej strony, minstrelka Stalka i jej wierny wojownik stanowią dysonans w zamkniętej, hermetycznej społeczności doliny. Zjawisko to, zamierzone zapewne, sprawia, że czytelnik orientuje się nagle, że poza miejscem akcji jest jeszcze reszta świata, w której nastąpił pewien postęp, zwłaszcza w kwestii obyczajowości, nie wiem jednak, czy byłam zadowolona z takiego uświadomienia. Opisy Wilczej Doliny pozwalają łatwo zżyć się z jej mieszkańcami.

Jedno z całą pewnością można powiedzieć o „Idź i czekaj mrozów”: czyta się je świetnie, lekko i przyjemnie. Blaski cienie małej społeczności opartej w całości na strachu przez wieloma mniejszymi lub większymi bogami, nawiedzanej przez sporą gromadę potworów i demonów, ale mimo wszystko żyjącej pełnią napędzanego przez naturę życia mają swój urok. A tej przyjemności dostajemy aż 520 stron, ale to przecież jeszcze nie koniec historii, nie wszystko zostało wyjaśnione a pora część wątków prosi się o ciąg dalszy. Od siebie powiem jeszcze, że polecam, bo książka ta warta jest każdej minuty spędzonej przy niej i że proszę wszystkich bogów słowiańskich – i autorkę – o więcej!

Niemało znaleźć można książkowych światów, w których przedstawiona jest wizja apokalipsy spowodowanej przez trzecią wojnę światową z użyciem głowic nuklearnych. Do tego możemy dorzucić całkiem sporo produkcji filmowych i gier. Jednakże chyba żaden nie przedstawia zniszczonego świata i życia w nim tak, jak robi to „Metro 2033” Dmitrija Głuchowskiego.

Akcja książki toczy się w moskiewskich tunelach metra, około dwudziestu lat po atomowej zagładzie. To właśnie w nich żyją ci, którym udało się w porę uciec po tym, jak zawyły syreny. Niezwykłe podziały na państwa-miasta na stacjach, hodowla grzybów i świń, koalicje poszczególnych przystanków, a nawet wojny między nimi… To wszystko i znacznie więcej jest codziennością mieszkańców podziemi. Całe metro stało się światem znanym sprzed katastrofy w karykaturalnej miniaturze. Świadczą o tym choćby „Linia Czerwona”, znana ze swoich komunistycznych rządów, „Czwarta Rzesza” - walcząca o czystość rasową i główny wróg czerwonych oraz „Linia Okrężna” zwana również „Hanzą”, która kontroluje większość handlu i jest chyba najlepiej zorganizowana ze wszystkich. Istnieją również inne koalicje i stacje niezależne, ale odkrycie ich wszystkich jest zwyczajnie niemożliwe, gdyż nie da się do wszystkich obszarów dotrzeć ani się z nimi skontaktować.

Powstaje pytanie: skąd mieszkańcy metra biorą materiały, broń i technologię? To stalkerzy, którzy wychodzą czasem na powierzchnię w strojach antyradiacyjnych. W dużej mierze przyczynili się do tego, że ludzkość przetrwała. Rzadko otwierane grodzie, oddzielające napromieniowany świat od podziemi, są jedynymi oficjalnymi punktami, którymi można się wydostać z tuneli.

Akcja „Metro 2033” zaczyna się w małej stacji słynącej ze swojej „herbaty” z suszonych grzybów. „WOGN”, która jest jednocześnie najbardziej wysuniętą na północ zamieszkałą stacją, zaczęła mieć niemałe problemy. Przerażające stwory, zwane „Czarnymi” powoli i nieustępliwie przychodzą od strony stacji „Ogród Botaniczny”, która to miała pozostać zamknięta. Nikt nie wie, skąd dokładnie przychodzą stwory i jak się ich pozbyć. Amunicja jest na wykończeniu a morale praktycznie nie istnieje, szczególnie że potwory atakują umysł. Wtedy to na „WOGN” przybywa Hunter, który jest kimś w rodzaju strażnika w metrze. Po rozpoznaniu problemu, decyduje się na wyprawę do „Polis”, która jest odległą stacją metra. Postanawia zabrać ze sobą Artema, który jako jedyny wydaje się być odporny na dziwny wpływ Czarnych. Oboje – wojownik i niedoświadczony młodzieniec – wyruszają w szaleńczą podróż przez tunele. Po drodze czyha na nich masa niebezpieczeństw. Od promieniowania, przez zmutowane stwory, a na zupełnie niewytłumaczalnych zjawiskach kończąc. Czy los będzie im sprzyjał? Czy uda im się dotrzeć do „Polis” i rozwiązać zagadkę, czym są czarni i jaki mają cel? Czy poradzą sobie z zagrożeniem dla całej społeczności metra? Odpowiedzi na wszystkie te pytania znajdziecie w książce.

„Metro 2033” buduje niesamowity klimat. Czuć na własnej skórze klaustrofobiczne przestrzenie i wartość światła, którego w podziemiach nie ma zbyt dużo. Poczucie zagrożenia towarzyszy nam bez przerwy i szybko utwierdzamy się w przekonaniu, że nie ma bezpiecznych dróg. Każdy korytarz i każda odnoga mogą oznaczać szybką i przerażającą śmierć. Trasa, którą niegdyś dało się pokonać w godzinę, teraz zajmuje dzień. Na domiar złego ludzie, którzy powinni się jednoczyć w takich sytuacjach, potrafią być tak samo zdradliwi jak same tunele.

Podczas przygody widać swoistą ewolucję Artema. Jego „dorastanie” i odkrywanie natury moskiewskich podziemi. Metro uczy go rozumieć znaki i swoistą magię, widzieć zagrożenia oraz pokazuje mu różnorodność poszczególnych stacji. A razem z nim jest i czytelnik, idący z bohaterem ramię w ramię. W zrozumieniu wszystkiego pomagały rozbudowane i pełne metafor opisy. Trochę miejscami mogły irytować przemyślenia i dialogi, zajmujące po kilka stron, które mogły prowadzić do jakichś refleksji, ale w żaden sposób nie posuwały fabuły do przodu. Niemniej jeżeli ktoś lubi pozastanawiać się nad światem i zrozumieć, jak postrzegają go jego mieszkańcy, to jest to plus.

Uniwersum Metro jest wyjątkowe i wyróżnia się na tle innych światów dotkniętych atomową zagładą. Może to właśnie dzięki temu zawdzięcza swoją niemałą popularność. Z czystym sumieniem polecam tę książkę i wystawiam jej dziewięć punktów na dziesięć możliwych.