W historii Polski niewiele jest tak interesujących dla pisarzy i czytelników okresów, jak rządy dynastii Piastów, a zwłaszcza sam ich początek. Chrzest Polski i początek silnej ekspansji nowej wiary na ziemiach kraju, w którym wcześniej rządzili słowiańscy bogowie stał się inspiracją do poszukiwania w tym fakcie przejścia wykraczającego poza politykę i stosunki pomiędzy państwami ościennymi. Motyw walki pomiędzy starą wiarą a nową, demonami a jedynym bogiem chrześcijan, ludzi, którzy są jedynie igraszką w rękach ścierających się potęg nie jest znowu tak rzadki, trudno było mi więc spodziewać się jakiejś świeżości po „Kiedy Bóg zasypia” Rafała Dębskiego. Mimo to, opis był zachęcający – postanowiłam więc dać jej szansę.

Mieszko Drugi nie był najlepszym władcą, jednak jego przyboczni nie spodziewaliby się, że odwiedzający pragnącego samotności byłego króla Przemko Łabędź, będący przecież zaufanym na dworze, okaże się posłańcem śmierci. Młody giermek Cieszko i tysięcznik Rigbert odkrywają jednak przy zwłokach krzemienny nóż – jasny znak, że morderstwo wykonano na zlecenie i za sprawą żerców. W pozbawionym władcy kraju szybko szerzy się chaos, co chętnie wykorzystują Czesi, planując najazd już nie tylko na granice polskie, ale też książę Bolko, oddalony z dworu jako ten, który nie będzie nigdy w stanie podołać zadaniu przejęcia władzy po ojcu. To ten drugi poprowadzi do boju armię, o której zwykłi ludzie śnili może czasem w najgorszych koszmarach – strzyg, upiorów, wampirów, wilkołaków… Przy tym sam stopniowo zatracając własne człowieczeństwo. Gdzieś wśród tego chaosu zaś, wykopawszy skazanego na śmierć ukochanego z grobu i tchnąwszy w jego ciało życie na nowo, wędruje ze swym brzemieniem słowiańska boginka. Czy ożywieniec, przypominający bardziej trupa już niż człowieka, będzie w stanie nadal darzyć ją uczuciem?

Książka Dębskiego to kawał dobrej, mrocznej opowieści, zawierającej wszystkie te elementy, które w legendach słowiańskich mogły być choć trochę przerażające, zwłaszcza gdy opowiadano je po zmroku. Jest to historia bardzo brutalna, od pierwszych stron wrzucając czytelnika w scenę krwawej ofiary, ożywienia umarłego i profanacji świętych symboli. Jest też skonstruowana w taki sposób, by podtrzymać zainteresowanie i rozwinąć je w fascynację opowiadaną historią, zwłaszcza w jej bardziej ponurych momentach – stronice książki roją się bowiem od odszczepieńców, zdrajców, morderców i wyklętych, po obu stronach barykady. Czy jednak można mówić o tylko dwóch? Kraj pozbawiony władcy, z dziedzicem, którzy sam stał się przeklęty i to wcale nie bez powodu, prowadzącym na stolicę armię nieumarłych, to tylko tło dla wielu pomniejszych wydarzeń i dramatów. Miałam początkowo problem z odnalezieniem się w akcji i zrozumieniem, kto jest kim i dlaczego (nawet pomimo obecności w niej postaci historycznych), autor nie bawi się bowiem w ekspozycję, stawiając za to na dynamizm opowieści – nie ma jednak co się zniechęcać, wszystkie szczegóły szybko wskakują na swoje miejsce.

Najbardziej zaciekawiła mnie historia czarnowłosej boginki, która przywróciła do życia swego ukochanego – zresztą ukaranego śmiercią za związek z nią – i wyruszająca z nim w drogę w celu znalezienia odpowiedzi na trapiące ją pytania. Ożywieniec żywi się krwią, nabiera sił – ale nie wypowiada ani jednego słowa. Ona zaś stopniowo traci moc… Wątpliwości przybywa, wszyscy napotkani zdają się znać rozwiązanie, ale ich słowa nie są dla kobiety jasne. Losy tej pary pozornie nie wiążą się w żaden sposób z bitewną zawieruchą ogarniającą ziemie polskie, stanowią za to dla niej intrygujący przerywnik, przy okazji nakreślający pewne prawidłowości, którymi rządzi się świat opowieści. Nie mam jednak żadnych zastrzeżeń odnośnie żadnej z postaci w „Kiedy Bóg zasypia” – są one skonstruowane z odpowiednią dbałością o szczegóły, rozmaitością charakterów, motywacji, zachowań, a nawet stylów wypowiedzi poszczególnych bohaterów. Jest to tym bardziej warte wspomnienia, że tych jest w książce dość dużo – choć częścią z nich nie przyjdzie nam się nacieszyć długo.

„Kiedy Bóg zasypia” to powieść o naprawdę gęstym, mrocznym klimacie, który z postępem akcji tylko jeszcze bardziej przybiera na sile. Wielbiciele motywów słowiańskich i pogańskich odnajdą się tu bez problemu, ci poszukujący ciekawostek z gatunku historii alternatywnej – również. Dzieło Rafała Dębskiego to kawał dobrej rodzimej fantastyki – w pełnym znaczeniu tego sformułowania. Czy książka ma wady? Ależ oczywiście. Problemem mogą dla niektórych stać się dłużące się sceny poruszające problemy polityczne, wrażliwszemu czytelnikowi mogą nie przypaść do gustu bardziej krwawe sceny. Dla mnie jednak nie stanowiło to przeszkody, książkę polecam z czystym sumieniem.

Dawno, dawno temu był sobie Łowca czarownic, któremu udało się pokonać groźnego wampira, ale utracił przy tym księgę mrocznych zaklęć. Musiał więc wyruszyć w dalszą drogę i walczyć z siłami zła o spokój zwykłych ludzi...

Cóż, bajka pisana na podstawie książek C. L. Wernera zdecydowanie nie nadawałaby się dla dzieci, zwłaszcza jeśli wziąć pod uwagę, że straszliwy nieumarły nie jest wcale najgorszym, co mogłoby się tam przytrafić. Starsi jednak nie powinni bać się sięgnąć po twórczość z kanonu Warhammera Fantasy, wiedząc już, jak wiele mroku kryje się za pełnymi heroizmu opowieściami rodem z tego uniwersum. Zwłaszcza w książkach o Łowcy czarownic, wydawanych ostatnio w Polsce nakładem Copernicus Corporation.

Mathias Thulmann, któremu nadal nie daje spokoju pozornie tylko zakończona sprawa rodu Klausnerów, udaje się do Wurtbadu, gdzie miał pojawić się i działać niejaki Herr Doktor Weichs. Człowiek ten był zamieszany w zbrodnie Chanta Favny, wiedźmy ujętej wcześniej przez Thulmanna. W mieście szaleje zaraza – wjazd do niego oznacza brak możliwości wydostania się aż do zakończenia epidemii, ale również niemożność otrzymania jakiejkolwiek pomocy z zewnątrz. Ten brak Łowca odczuje bardzo prędko, gdy okaże się, że krążący po ulicach osady lekarze w ptasich maskach nie są do końca ludźmi, zmutowani za pomocą mrocznej magii przez niewiadomego czarnoksiężnika. Ślady prowadzą w podziemia, gdzie władzę dzierży szczurzy ród Skavenów, a jakiekolwiek próby dochodzenia prawdy i zapobiegnięcia szerzeniu się spaczenia udaremniane są przez miejscowego władykę, barona von Gotza, również zarażonego gorączką Stiru… Ale za to leczonego przez miejscowego maga przy pomocy tajemniczej księgi.

W porównaniu z tomem pierwszym, „Tropiciel czarownic” nie wprowadza czytelnika we wszystkie niuanse opisywanej intrygi od razu, dzięki czemu fabuła zdecydowanie traci na przewidywalności, a zyskuje na klimacie. W pewnym sensie kontynuuje pozornie zamknięte wątki z „Łowcy czarownic” – Das Buch Die Unholden nadal pozostaje nieuchwytna, choć istnieją przypuszczania co do tego, w czyich rękach może się znajdować, a Nekrarcha Sibbechai, tylko tymczasowo unieszkodliwiony, wyrusza znów, by odnaleźć księgę. Pewna scena z posiadłości Klausnerów i wyrzuty, które trapią Thulmana każą jednak podejrzewać, że w tej historii nie pojawi się tylko jeden wampir…

Napięcie w książce genialnie potęguje panująca w mieście zaraza. Przypominająca w swych objawach dżumę choroba staje się siłą kończącą wiele sporów, jednocześnie jednak prowokującą inne, znacznie większe. Wyzwala w ludziach niezgłębione pokłady okrucieństwa, staje się metodą wywierania zemsty i przyczynkiem do wyzysku. Doktorzy plagi, ubrani w stroje znane z historii, rozsiewający wokół siebie zapach bzu, stają się tu jednak nie narzędziem litości i ratunku, a dalszego pognębienia, kryjąc pod maskami tajemnicę mroczniejszą niż oczekiwać mógłby nawet Łowca czarownic. Gwoździem do trumny, a może kulminacją mroku, jest postać barona von Gotza, leczonego z zarazy za pomocą sił, które tylko pozornie poprawiają stan jego zdrowia, w rzeczywistości zmieniając go nie do poznania i pogłębiając trawiące jego umysł szaleństwo. „Tropiciel czarownic” nie jest już tylko książką mroczną – zawiera w sobie spory ładunek okrucieństwa i scen, które nie nadają się dla wrażliwszego czytelnika, których w pierwszym tomie się nie uświadczyło.

Prócz Mathiasa Thulmanna i nieodłącznego zabijaki Stenga pojawia się w historii oczywiście nasz stary (nie)dobry Nekrarcha, a także postać, która właściwie pojawić się nie powinna… Choć jej motywy i postępowanie mogą początkowo stanowić dla czytelnika zagadkę. W samym mieście poznamy panią Silję Markoff, córkę Najwyższego Lorda Sprawiedliwości (cóż za napuszony tytuł, swoją drogą…), która jako postać jest jednak cokolwiek sztampowa, choć stanowi pewne urozmaicenie w męskim, zaciętym i mierzącym się ponurymi spojrzeniami towarzystwie panów – a także kapitana Meissera, zarządzającego miejscowym oddziałem templariuszy. Tego drugiego już lubić nie sposób, jednak w przeciwieństwie do Silji obdarzony został charakterem opisanym w sposób konsekwentny i przekonujący, będąc dwulicową, choć zdecydowanie niegłupią szują. Pan Werner powinien jednak poświęcić więcej uwagi postaci kobiecej, która ma grać w książce rolę wykraczającą poza bycie i powiedzenie swojej kwestii – o wiele lepiej wychodzą mu bohaterowie skonfliktowani wewnętrznie i zwyczajnie paskudni z charakteru, niż ci dobrzy i o prostszych motywach.

„Tropiciel czarownic” podobał mi się jednak bardziej niż „Łowca…”, głównie przez znacząco większy poziom skomplikowania fabuły (dwa-trzy wątki rozgrywające się równolegle i Thulmann, który wie trochę… ale nie na tyle, by je od siebie odróżnić i złożyć w osobne całości. A kiedy już się wszystko połączy, ho ho!), mroczniejszy klimat i znacząco większą nieprzewidywalność akcji. Czekam niecierpliwie na kolejną, ostatnią już część przygód Łowcy czarownic, a cykl, tak zresztą jak przy okazji recenzji tomu pierwszego, polecam nie tylko fanom uniwersum Warhammera Fantasy.

Tysiąc Synów, legion Magnusa Czerwonego, to wyjątkowy zakon Kosmicznych Marines – być może jako jedni z nielicznych otwarcie praktykują moce Immaterium i zgłębiają okultystyczną wiedzę, ujarzmiając niewiarygodną potęgę umysłu i kierując ją przeciwko stale licznym wrogom Imperium. Ta sama moc, która zapewnia im ową wspaniałą przewagę, jest też źródłem otwartej nienawiści pozostałych zakonów, obaw i uprzedzeń, a także zwiastunem ostatecznego upadku chwiejnego porządku, jakiego zaznało trzydzieste pierwsze millenium. Magnus jako pierwszy przewidzi zdradę Horusa – czy jednak będzie w stanie powstrzymać nieubłagane przeznaczenie i ocalić Imperium? O tym i wielu innych rzeczach dowiecie się z kolejnej odsłony cyklu „Herezja Horusa” – oto „Tysiąc Synów” Grahama McNeilla, jedna z najobszerniejszych pozycji tej serii.

To, co najbardziej zwróciło moją uwagę i sprawiło, że z ciekawością brnąłem przez kolejne rozdziały to sposób, w jaki zaprezentowano tytułowy zakon. Po jałowych Mrocznych Aniołach i dramatycznie płytkich Białych Szramach, przyjemnie jest poczytać o ugrupowaniu, które czymś różni się od reszty. I to jeszcze jak! Tysiąc Synów to potomkowie największego (po Imperatorze) psionika w galaktyce, Magnusa Czerwonego. I chociaż Magnus nie jest aż tak ciekawą osobistością, jego podwładni zdecydowanie mają się czym pochwalić – ich system wierzeń związanych z mocami jest zaskakująco rozwinięty (obecność duchów opiekuńczych, których rola nie jest do końca wyjaśniona, stopni wtajemniczeń zwanych Enumeracjami, różnych szkół i ugrupowań parających się odrębnymi dziedzinami psioniki), zaś kultura, wystrój i sposób bycia jako żywo przywodzą na myśl Azteków i starożytnych Egipcjan. O ile jednak w przypadku pozostałych zakonów to nawiązanie do jednej z cywilizacji dawnej Terry stanowi wyłącznie powierzchowną dekorację, dla Tysięcznych Synów rzeczywiście jest sposobem bycia, sięgającym aż do korzeni. Odrobina uwagi poświęconej budowaniu tła wystarczyła, by zdziałać na tym polu istne cuda.

„Tysiąc Synów” jest jednocześnie jedną z nielicznych powieści o Space Marines, w której wierni rycerze Imperatora są przedstawieni w znośny sposób – jako osoby, a nie płaskie awatary jego woli, pozbawione cech, zainteresowań i dążeń innych niż zabijanie wszystkiego, co akurat nie zgadza się z aktualnym prawem. Nie. Azhek Ahriman okazuje się być jednym z najbardziej ludzkich bohaterów całej serii – i chociaż mocy mu nie brakuje, zaprezentowany jest na tyle bogato i interesująco, że nie sprawia wrażenia etykietki przypiętej zszywaczem do roli, którą ma spełnić w opowieści.

Jedyny prawdziwy problem, jaki miałem podczas lektury, to sposób, w jaki przedstawiono tutaj Prymarchów. Krótko mówiąc, wielcy synowie samego Imperatora zachowują się jak, nie przymierzając, dokładnie to – rozwydrzone dzieci bogatego starego. Świetnym przykładem tutaj mogłyby być niesnaski, jakie zdarzają im się podczas wspólnego szturmu na Ark Reach. Wszechpotężni Prymarchowie, dowodzący kampaniami wojennymi na skalę znanego Wszechświata, nagle zatracają zdolność logicznego rozumowania, rzucając się sobie do gardeł z powodów tak bzdurnych, że aż niedorzecznych. Aż chciałoby się zadać pytanie: jeśli mała biblioteka gdzieś na zapyziałym tyłku Wszechświata wystarczy, żeby poróżnić między sobą wielkich Prymarchów, jakim cudem Imperium Człowieka jeszcze się nie posypało? Znowu, podobnie jak w wielu poprzednich powieściach z cyklu, to bardziej ludzcy bohaterowie – w tym przypadku Bibliotekarz Azhek Ahriman oraz Upamiętniacz Lemuel Gaumon – są powodem, dla którego warto śledzić historię, nie zaś Prymarchowie, których równie dobrze mogłoby tu nie być... I fabuła jeszcze by na tym zyskała.

To, na szczęście, jedna z nielicznych fabularnych nieścisłości, do których mogłem się z czystym sumieniem przyczepić. Powieść Grahama McNeilla, mimo swoich mankamentów, okazuje się solidnym kawałkiem rzemiosła, ukazującym znane uniwersum z nowej, ciekawej perspektywy – legionu mimowolnych zdrajców i ich Prymarchy, który chciał dla Imperium jak najlepiej, i zapłacił za to najwyższą cenę. Przypuszczalnie najlepsza do tej pory ksiązka z serii „Herezja Horusa”, jaką do tej pory miałem okazję przeczytać – i jedna z tych, które chętnie poleciłbym wiernemu fanowi uniwersum.

O wampirach powiedziano już wiele. Samo słowo „wampir” przywodzi na myśl konkretne skojarzenia z postacią o bladej skórze, rękach zakończonych szponami, która pod osłoną nocy spija krew z tętnicy szyjnej swojej ofiary. To klasyczne wyobrażenie przeszło tysiące modyfikacji – krwiopijcy zmieniali się w nietoperze, pomieszkiwali w gotyckich zamkach, toczyli wojny z wilkołakami, a także uciekali od kołków, wody święconej czy srebra.
Czy powieść autorstwa Chucka Hogana i zdobywcy Oscara, Guillermo del Toro (którego nazwisko na okładce zapewne zachęci niejednego czytelnika), może jeszcze wnieść do tematu wampirów nieco świeżości?

„Wieczna noc” jest zakończeniem trylogii „Wirus” i zarazem historii powolnego upadku ludzkości, która zaczęła się od felernego lądowania w Nowym Jorku samolotu z pierwszymi zarażonymi. 
Dwa lata po wydarzeniach z „Upadku” wampirza zaraza zdołała rozprzestrzenić się już na cały świat. Po serii wybuchów nuklearnych planetę na stałe otoczyła ciemna powłoka, odcinając niemal całkowicie dopływ zbawiennych dla ludzi, a niebezpiecznych dla strzyg promieni słonecznych – powstały idealne warunki dla krwiopijców, którzy teraz przejęli władzę. W nowym porządku to ludzie zajmują najniższe miejsce w hierarchii. W najlepszym przypadku pracują pod rozkazami nowych panów, często ze strachu donosząc na siebie nawzajem, w najgorszym – trafiają do obozów, gdzie spełniają rolę bydła utrzymywanego dla drogocennej krwi.

Autorzy dołożyli wszelkich starań, by atmosfera ciągłego lęku i inwigilacji była odczuwalna przy każdym posunięciu bohaterów i z powodzeniem utrzymują ją przez cały tok wydarzeń, zwłaszcza dzięki towarzyszącemu przy czytaniu przeczuciu, że władca wampirów zwany Mistrzem, mimo opanowania świata, nie powiedział jeszcze ostatniego słowa.

Podobnie jak w poprzedniej części autorzy przeplatają wydarzenia teraźniejsze z historiami z zamierzchłych czasów. Tym razem sięgają jednak dalej w przeszłość, upatrując genezy wampirów w dziejach sprzed naszej ery, a nawet w Biblii. Dzięki temu czytelnik nie tylko śledzi losy bohaterów, ale też stara się na równi z nimi rozwiązać zagadkę pochodzenia Króla Wampirów mogącą doprowadzić do jego ostatecznego pokonania. Jest to jedna z książek, którym udaje się wywołać zaciekawienie i nakłonić do uważnego śledzenia pojawiających się strzępów informacji, z których powoli krystalizuje się plan. Do wyprowadzenia ostatecznego ciosu przeciwko wampirom prowadzi jednak długa droga, wymagająca wiele trudu i poświęceń od bohaterów, którzy sami w sobie są kolejną mocną stroną powieści.

Różnorodność i wielowymiarowość postaci jest jedną z wielu zalet „Wiecznej nocy”. Każdą z nich kieruje co innego: odwieczna chęć zemsty, walka o oczyszczenie drogiego sobie terenu czy troska o najbliższe osoby. Bohaterowie pozostają ludźmi targanymi własnymi wątpliwościami i słabościami, wchodzącymi między sobą w konflikty, w ekstremalnych sytuacjach zmuszanymi do porzucenia swoich zasad i moralności dla większego dobra. 
Czytelnik obserwujący historię z wielu punktów widzenia, które sprawnie zmieniają się w trakcie rozwijania fabuły, nawet mimowolnie przywiązuje się do postaci i jest w stanie zrozumieć ich motywacje, wewnętrzne rozterki i cele, do których dążą.

Wartym uwagi zabiegiem jest, prócz nawiązań do religii w celu przedstawienia powstania Przedwiecznych – protoplastów wszystkich strzyg, uważne umieszczenie wampirów w różnych punktach w przeszłości i obserwowanie ich wpływu na miejsce i czas, w którym przebywali. Obecność na Ziemi tak potężnych i budzących grozę stworzeń nie pozostaje niezauważona, pozostawia ślad choćby w wierzeniach różnych ludów i wpływa na bieg historii. Dzięki temu powieść, miejscami do granic naturalistyczna i przerażająca, wydaje się jeszcze bardziej realna.

Długo wyczekiwane zakończenie może spotkać się z różnym odbiorem, zostało jednak odpowiednio umiejscowione, a autorzy dość rozsądnie, choć miejscami oszołamiająco szybko doprowadzili główny wątek do końca. Powieść nie urywa się w momencie rozstrzygnięcia walki między ludźmi a wampirami, a wyrażone pod koniec powieści wątpliwości dotyczące zachowania ludzi i nadziei na powrót dawnego świata jedynie dodają historii autentyczności.

Akcja „Wiecznej nocy” toczy się tak szybko, że trudno jest zwrócić uwagę na niekiedy zbytnio rozciągnięte poboczne wątki. Ich liczba może też początkowo wywoływać dezorientację, ale losy bohaterów toczą się tak, że wkrótce pozwalają im skupić się na nadrzędnym celu, jakim jest walka z Mistrzem. I choć del Toro i Hoganowi można zarzucić, że niejednokrotnie sięgali do już znanych i niekiedy niezbyt zaskakujących rozwiązań, „Wieczna noc” jest po prostu dobrą, trzymającą w napięciu książką i jako taką polecam ją każdemu fanowi gatunku czy amatorowi wciągających powieści z wartką akcją.