W czterdziestym pierwszym millenium jest tylko wojna. O ile jednak autorzy piszący powieści w uniwersum Warhammera 40 000 prześcigają się w opisywaniu przygód wielkich bohaterów tej ponurej rzeczywistości, tylko jedna seria rzeczywiście mówi o tym, jak wygląda konflikt na skalę galaktyczną widziany oczami zwykłych ludzi, zmuszonych przez okrutny los do walki w pierwszym szeregu. Mowa rzecz jasna o „Duchach Gaunta” autorstwa Dana Abnetta. Za sprawą Copernicus Corporation będzie nam wreszcie dane przeczytać kolejną odsłonę tej znakomitej serii: oto „Męczeństwo Sabbat”.

Po sukcesie działań na Aexe Cardinal i rozgromieniu wojsk Krwawego Paktu oblegających pozycje Sojuszu, Pierwszy i Ostatni z Tanith otrzymuje nowe zadanie – decyzją Mistrza Wojny Macarotha żołnierze Komisarza Gaunta przeniesieni zostają na Herodor, gdzie wspomogą planetarne siły obronne w walce z nadciągającymi wojskami Arcywroga. Herodor... Cóż, stanowi tyłek Wszechświata, a przynajmniej sektora; jest planetą kompletnie pozbawioną jakiegokolwiek znaczenia strategicznego, położoną daleko od strefy najzacieklejszych starć. Dlaczego więc Krwawy Pakt usiłuje zdobyć ją z taką zaciekłością? Odpowiedź jest prosta – na Herodorze pojawiło się wcielenie samej Świętej Sabbat, a jej śmierć mogłaby być olbrzymim ciosem dla Krucjaty. Zadaniem Duchów Gaunta ma być obrona tego małego, nic nie znaczącego świata, ale przede wszystkim samej Świętej – bo oto jej śladem rusza dziewiątka zabójców, każdy z nich śmiertelnie niebezpieczny i opętany pragnieniem, by być tym, który zatknie głowę Sabbat na włóczni...

„Męczeństwo Sabbat” kontynuuje tradycję przedstawiania małych historii żołnierzy pułku z Tanith na tle wielkich wydarzeń w strefie wojny. Jednak w przeciwieństwie do poprzedniej części, „Czystego Srebra”, miałem wrażenie, że te wielkie wydarzenia w tle mają tu trochę większe znaczenie i nieco więcej wysiłku włożono w prowadzenie głównego wątku fabuły. Ten rozwija się powoli – prawdziwa akcja zaczyna się dopiero mniej więcej w połowie objętości „Męczeństwa”, wraz z rozpoczęciem inwazji Krwawego Paktu – ale kiedy już się rozwinie, trzyma w napięciu do samego końca. Bardzo podobał mi się wątek samej Żyjącej Świętej, co do której bardzo długo nie ma pewności, czy rzeczywiście jest odwiedzającą komisarza-pułkownika w snach Sabbat, czy tylko chorą psychicznie dziewczyną zręcznie użytą jako narzędzie propagandowe.

To również kolejna okazja, by spotkać znanych z poprzednich części bohaterów, a jak to u Abnetta bywa, niektórych po raz ostatni. Niektórych zaś... po raz pierwszy od bardzo dawna. Oprócz tych ponurych wzruszeń towarzyszących odejściu kogoś, kogo się polubiło, czekają bowiem na czytelnika również te radosne, gdy okazuje się, że ktoś, kto od dawna wydawał się utracony, wraca w pełni sił, by wesprzeć swoich towarzyszy. Liczne wątki poboczne związane z poszczególnymi Duchami prowadzone są w sposób równie trzymający w napięciu, co ten główny. Na szczególne wyróżnienie zasługuje tutaj prezentacja sylwetek dziewiątki skrytobójców nastających na życie Świętej – znajdziemy wśród nich trio psioników, trzy demoniczne jaszczury, morderczego cyborga, a nawet... jednego z Mrocznych Eldarów. Kim jest dziewiąty zabójca? Tego zdradzić nie mogę – ale będziecie szczerze zaskoczeni, gdy w końcu poznacie jego tożsamość.

Warsztatowo mamy tu wszystko to, czego można się spodziewać Abnetcie w dobrej formie – świetne, dynamiczne opisy starć, dowcipne dialogi, nastrojowe opisy, żelazną konsekwencję i absolutny brak litości dla opisywanych przez siebie bohaterów. Tym ostatnim przyjdzie doświadczać wątpliwości i załamań, czekają ich rany i śmierć, a czasem... nawet jeszcze gorzej. W połączeniu z ich bardzo umiejętną kreacją, można bardzo łatwo złapać się na obawie o ich dalsze losy – i słusznie, bo tego, co będą musieli przeżyć żołnierze Pierwszego i Ostatniego z Tanith nie sposób zazdrościć nikomu.

Podsumowując, „Męczeństwo Sabbat” stanowi bardzo solidny kawałek militarnego science fiction, a przede wszystkim godną kontynuację jednego z najlepszych cykli napisanych w tym uniwersum. Polecam każdemu, kto lubi takie żołnierskie opowieści, nie tylko fanom Warhammera.

Pierwszy tom serii „Gamedec” Marcina Przybyłka zrobił dla polskiej fantastyki bardzo wiele. Przede wszystkim - spopularyzował tak specyficzny nurt, jakim w literaturze jest cyberpunk. „Granica rzeczywistości” może nie należała do sztandarowych przedstawicieli tego gatunku, nawiązywała jednak do niego w tak przyjemny, subtelny sposób, że trudno się dziwić, że kto sięgnął po opowiadania Przybyłka, ten wsiąkał w świat ludzi żyjących w grach na dobre. Świat ten nie był bowiem znowu tak daleki od naszej rzeczywistości i chociaż przedstawiał społeczeństwo dalece bardziej zwirtualizowane, to jednak nie trzeba było wielkiej wyobraźni, by zobaczyć w tym wszystkim własne otoczenie za parę lat. Opowiadania w „Granicy rzeczywistości” były czymś, co można by określić mianem świetnego wstępu do dłuższej formy. Pojawiały się jednak tu i ówdzie głosy o tym, że przełożenie „Gamedeca” na powieść nie wyszło już tak dobrze. O tym, jak wygląda to w rzeczywistości, trzeba było się więc przekonać samemu.

Torkil Aymore nie mógł długo cieszyć się spokojem w towarzystwie Anny. Oboje zaproszeni zostali na urodziny syna Pauline, Konona, do jednego z wirtualnych światów, Brahmy. Na przyjęciu jednak dochodzi do dziwnego wypadku – po zjedzeniu tortu postacie niektórych z gości, w tym Anny i Konona, ulegają zniszczeniu w paskudny sposób. Na szczęście problem dotyczy tylko ich awatarów, reszta gości wylogowuje się w awaryjnym tempie. Łatwo zauważyć, że zdarzenie dotknęło tylko zoenetów – a więc tych, którzy żyją w wirtualu, nie posiadając (już, jak u Konona, albo w ogóle, u Anny) prawdziwego ciała. Jak się okazuje nie jest to jednorazowy przypadek – kolejne incydenty mają miejsce już nie tylko w Brahmie, ale i innych wirtualnych światach, pojawiają się w nich stworzenia atakujące graczy i inne nieprzyjemności sprawiające, że ludzie zaczynają się bać przebywania w światach poza realnym. Na detektywa Aymore będzie więc czekać kolejna zagadka do rozwiązania.

O ile w przypadku „Granicy rzeczywistości” mieliśmy do czynienia z kilkoma krótkimi formami, z których każda przedstawiała osobne zlecenie, o tyle tutaj można spodziewać się bardziej złożonej fabuły. Sama intryga jednak, chociaż zawiązana zostaje bardzo szybko, a wiele kolejnych szczegółów zostaje podane w krótkim czasie, rozwija się długo i miewa kilka chwil, w których wydaje się, iż wiemy już wszystko – tylko po to, by autor udowodnił, że prawda nie jest tu ani prosta, ani miła, ani nawet ostateczna. Poziom skomplikowania tylko się zwiększa, a z przyjemnego, gierczanego otoczenia gamedeca przechodzimy w intrygę na skalę światową. Stopniowe wnikanie w realia korporacyjne pozwoli na dokonanie wielu odkryć, które uzmysłowią i Torkilowi, i czytelnikowi, jak niewiele do tej pory rozumiał.

Wreszcie dostajemy też możliwość rozejrzenia się po Warsaw City i okolicach. Wcześniej Torkil przebywał głównie w wirtualu, a jeśli nie, to za opis świata wystarczyć musiało nam nakreślenie umeblowania pokoju, w którym akurat podłączał się do gry. „Sprzedawcy lokomotyw” rozpoczynają się spacerem po miejskim parku, zdarzają się w nich też sceny gonitw czy pościgów na ulicach, a nawet i wyjście poza gamedecową „strefę komfortu”, czyli w dziki busz. Tu srodze zaskoczył mnie fakt podziału na bezpieczne miasto i pełne zagrożeń ziemie leżące poza barierą ABB, tym bardziej, że za tą granicą życie jakby toczyło się swoim rytmem, produkując faunę przerośniętą i wynaturzoną (co w sumie wobec tak daleko posuniętej urbanizacji nie jest wcale niczym dziwnym…). Z drugiej strony jednak nie sposób uchronić się przed wrażeniem, że owa fauna nie jest znowu aż tak groźna, jedynie człowiek jakby… zmalał wobec niej, chroniąc się w swoim bezpiecznym, ciepłym, klimatyzowanym, ale w gruncie rzeczy dość ciasnym światku.

Wrażenie to pogłębia wyraźnie ukazany przez autora wpływ przebywania w wirtualu na organizm ludzki. Pomimo wysoce rozwiniętych technik stymulowania mięśni podczas spoczynku, rezultat okazał się daleki od oczekiwanego – i tu ponownie widać porównanie miejskiego życia z bardziej wymagającą naturą. Torkil wychodzący sobie na kilkukilometrowy spacer do dziczy stanowi widoczek dość zabawny, jednakowoż nastrój prześmiewczy schodzi na dalszy plan wobec analizy skutków, jakie miało dla jego ciała życie gamedeca. Otóż więc człowiek, którego sylwetka wskazywałaby na to, że jest zupełnie przyzwoitej kondycji, nie może przebiec krótkiego dystansu, ponieważ stymulowane na łożu mięśnie nijak nie radzą sobie z rzeczywistym wysiłkiem. A do tego dochodzi jeszcze stan stawów, więzadeł, wydolność oddechowa… To wszystko zostało poddane gruntownej analizie i opisane w bardzo szczegółowy, realistyczny sposób.

Podobnie wnikliwie potraktowano głównego bohatera. Narracja pierwszoosobowa pozwala nam na wgląd w jego myśli i obserwowanie wydarzeń z bardzo subiektywnego punktu widzenia (co zresztą daje się odczuć mocno w kwestii podążania za intrygą, w której przypadku dostajemy tyle informacji i domysłów, ile posiada bohater, a miejsca na własną interpretację nie pozostaje wiele), co autor wykorzystał po mistrzowsku do przedstawienia wpływu wydarzeń na stan psychiczny Torkila. Miał on, jak pamiętamy, urojenia już w opowiadaniach – stan ten jedynie się pogłębia, a gdy dojdzie do tego wpływ stanowczo przedawkowanej zaawansowanej technologii (do momentu, w którym było mi gościa po prostu żal), zwidów robi się coraz więcej, ich wpływ na bohatera narasta, aż w końcu po prostu traci on kontakt z rzeczywistością. Cały czas mamy jednak relację z jego punktu widzenia (z nielicznymi wyjątkami), więc tę utratę poczytalności obserwować będziemy w postaci coraz bardziej bełkotliwego języka narracji, bezsensownych obserwacji bohatera, utraty szczegółów, wreszcie – zaburzających wszystko inne szumów. Trudno nie zauważyć wtedy, że Torkil nie zawsze zdaje sobie sprawę ze swojego stanu, część ze swoich urojeń traktuje jako realne zjawiska, co zaburza też jego kontakt z otoczeniem – i jest przyczyną wielu tragicznych sytuacji. To jest realistyczne do bólu – i przerażające. Osobom, które lubują się w książkach z motywem zaburzeń psychicznych poleciłabym właśnie „Sprzedawców lokomotyw”.

W reszcie przypadków Torkil zostaje starym Torkilem, wiodącym żywot człowieka rozrywanego nie tylko przez korporacyjne spiski i własną psyche, ale i miłostki do różnych kobiet. Annę i Pauline już znamy, chociaż więc pojawiają się i tu, biorąc aktywnie udział w niektórych wydarzeniach, to jest ich jakoś… mało. O ile za Anną jakoś nie przepadałam nigdy, gdyż jej wykreowany charakter plastikowej lalki do mnie nie przemawiał (tu nie jest lepiej, z okazjonalnym zaskoczeniem jej kompetencjami jako diginetki – niestety osobowości jej to nie dodało nic a nic), o tyle za charyzmatyczną Pauline trochę mi się tęskni. Wraca za to inna postać kobieca znana z „Granicy rzeczywistości”, z rolą nieco bardziej znaczącą, pojawia się też Monika, która wydaje mi się być już interesująca nieco bardziej (ale, auć, trochę boli jej geneza). No i Torkil z lubością „bierze pod uwagę” każdą nową napotkaną postać płci żeńskiej obdarzoną urodą – co w pewnym momencie robi się nudne.

W obliczu tego, jak dopracowana została znaczna większość wątków w książce, trudno mi pogodzić się z faktem zgrzytu, który towarzyszył ujawnieniu kolejnego z motywów. Postęp technologiczny w Gamdecverse posunął się naprzód o wiele bardziej niż skłonni są to przyznać na forum publicznym przedstawiciele poszczególnych korporacji, a ich wzajemne animozje tylko podkręcają tempo. Wszelakie wynalazki i nowości wprowadzane są tu z pieczołowitością godną pochwały, jako że nie pojawia się nic, co nie byłoby odpowiednio umotywowane i wyjaśnione w sposób momentami przypominający wręcz naukowy żargon, bez logicznych wpadek i niespójności. Dlatego ten nieszczęsny czwarty wymiar, którego pojawienie się ma uzasadnić wiele zjawisk zachodzących w ciągu fabuły, tak tu nie pasuje. To element niemalże magiczny, niewytłumaczalny i niepoznany, brakuje mu tego „zakotwiczenia” w realiach, które posiadają wszystkie inne wątki w powieści. Wiemy jednak, że to nie koniec historii, a więc poczekam cierpliwie na dalszy ciąg – i na to, czy trapiące mnie wątpliwości są słuszne, czy też nie.

Ostatecznie po lekturze „Sprzedawców lokomotyw” wrażenia mam ogólnie bardzo dobre – nie licząc paru momentów zniecierpliwienia nad przesadnie w moim mniemaniu wyeksponowanymi wątkami pobocznymi (erotyka w wykonaniu motombów, Torkil oceniający wygląd każdej napotkanej kobiety). Jest to książka (a może nawet seria – to się zobaczy!) jak na warunki krajowe wyjątkowa. Dopiero w tej formie – powieści, nie opowiadań – dało się zauważyć złożoność świata nakreślonego przez Przybyłka, jego rozmach i poziom skomplikowania, który momentami przeraża, a czasem… No dobrze, może nie zachwyca, bo zachwyt skończył się w chwili, gdy pojawiło się zagrożenie płynące z gier – ale z całą pewnością potrafi zrobić ogromne wrażenie.

Uwaga! Poniższa recenzja może zdradzać wątki fabularne z poprzedniej części cyklu „Kraina Martwej Ziemi”. Recenzję pierwszego tomu powieści Jacka Łukawskiego można znaleźć tutaj.

Miecz przeznaczenia, który zawisł nad głową Arthorna i jego kompanów, zapowiada nieubłaganie to, co musi się stać. Król Mergipp nie żyje – całkiem możliwe, że ktoś pomógł mu przenieść się na łono Ariath. W zamku toczy się zacięty bój o władzę, przelewa się krew. Stary Garhard musi sobie z tym wszystkim poradzić. Na domiar złego księżniczka Azure zniknęła, a jedyną wskazówkę, gdzie może się znajdować, stanowi trup czarta, którego od stuleci nie widziano w Wondettel. Arthorn kolejny raz musi położyć swe życie na szali – znów wbrew swej woli. Tym razem bez kompanów, ranny i nieziemsko zmęczony, wyrusza za Martwicę, by odnaleźć Azure, w której Garhard upatruje następczyni tronu. Księżniczka ma jednak swoje plany i nie pozwoli, by ktokolwiek je pokrzyżował, zwłaszcza zwykły drużynnik. Tymczasem zaklęcie nad Martwą Ziemią w zastraszającym tempie traci moc i wkrótce otworzy przejście do niedostępnych do tej pory krain… Tak oto rozpoczyna się kolejny tom cyklu „Kraina Martwej Ziemi”. Jacek Łukawski w „Gromie i szkwale”, kontynuacji powieści „Krew i stal”, zupełnie nie cacka się z czytelnikiem, nie głaska po głowie i nie prowadzi za rękę, tylko wrzuca bez ostrzeżenia w sam środek akcji, dokładnie tam, gdzie zakończył pierwszą powieść.

Finał pierwszego tomu nie napawał optymizmem, teraz też wszystko wskazuje na to, że sytuacja jest beznadziejna i szanse na pozytywne zakończenie wielu spraw są nikłe. Autor nie oszczędza bohaterów, zwłaszcza Arthorna – drużynnik cały czas cierpi, jest ranny, odurzony, zmęczony, głodny, przerażony lub poniżony, z jednych kłopotów pakuje się w kolejne. Do tego dochodzi szalona gonitwa i walka z czasem. Pozostali bohaterowie, których już poznaliśmy, jak Marcas czy Gwydon, także nie mają łatwego życia, zwłaszcza że lord Auriss nie powiedział jeszcze ostatniego słowa. Do tego mroczna siła, która objęła rządy w Nife, nie pozwala o sobie zapomnieć, gdyż konsekwentnie dąży do zrealizowania pewnego planu, w którym kluczowe role odgrywają księżniczka Wondettel oraz starożytny artefakt, będący w posiadaniu Arthorna. Grunt usuwa się wszystkim spod nóg i wydaje się, że dla nikogo nie ma już ratunku…

Druga powieść w dorobku Jacka Łukawskiego prezentuje się zdecydowanie lepiej niż debiut. Na pochwałę zasługuje wykreowanie bohaterów, w końcu zyskali na autentyczności, nie są bezwolnymi lalkami w rękach przeznaczenia, zaczynają myśleć, czuć, walczyć z przeciwnościami, które napotykają. Dotyczy to szczególnie Arthorna – obok jego poczynań i rozterek nie możemy przejść obojętnie, nie jest już elementem krajobrazu, lecz postacią z krwi i kości. Wydarzenia obserwujemy nie tylko z jego perspektywy, ale także Garharda, Marcasa, Gwydona czy nawet Aurissa. Sporo miejsca dostają też postaci kobiece, zwłaszcza Azure, która okazuje się być antypatyczna i do szpiku kości zła, choć w swoim mniemaniu postępuje właściwie. Każda z tych osób będzie musiała poświęcić bardzo wiele, by zachować życie, honor czy zapewnić równowagę świata. Jeśli chodzi o warstwę fabularną, to znów mamy do czynienia z powieścią drogi. Arthorn ponownie wyrusza za Martwicę, ale jego podróż jest zupełnie inna – samotna i wyniszczająca, a na domiar złego prowadzi praktycznie do punktu wyjścia. Przynosi mu za to rozwiązania kilku zagadek z mrocznej, sięgającej początków świata przeszłości (np. to, czym właściwie jest miecz, który znalazł się w jego posiadaniu, i dlaczego jest tak ważny, a zarazem niebezpieczny), a także tych, które dotyczą znanej mu rzeczywistości.

Tym razem wątki powieści rozwijają się dużo szybciej, zwroty akcji są nagłe i zaskakujące, a napięcie, które zaczynamy odczuwać już od pierwszych stron, towarzyszy nam do samego końca. Poczucie zagrożenia, ściganie się z czasem i wrażenie nieuchronności złego losu nie odpuszczają czytelnika, są tylko łagodzone przez obecny w powieści humor i – co już chyba możemy uznać za charakterystyczne dla Łukawskiego – nawiązania do znanych motywów nie tylko z literatury fantasy.

Już na pierwszy rzut oka da się zauważyć, że książka jest przemyślana, nie ma tu przypadkowości, wszelkie informacje ujawniane są starannie i w konkretnym celu, dzięki czemu wiele rozwiązań zastosowanych w poprzedniej części – „Krwi i stali” – wydaje się być uzasadnionych. Znany nam świat zostaje rozbudowany, rozszerza się o kolejne krainy, „państwa” oraz rasy, o których do tej pory wiedzieliśmy mało lub zupełnie nic. Poznajemy zatem nie tylko historię czartów, ale też Dwargów – niesamowitych ludzi gór stworzonych od podstaw przez Łukawskiego, oraz wyjętych prosto z powieści Neila Gaimana ludzi nieba.

W stosunku do debiutu, w warstwie językowej zaszło kilka zmian: opisy są bardziej obrazowe, dialogi dopracowane, stylizacja na staropolszczyznę złagodzona, a relacje z walk zyskały na wyrazistości. Autor nie zrezygnował na szczęście z dbałości o detale, zwłaszcza przy opisach bitew. Razić mogą jedynie pewne potknięcia w samej pisowni, jak np. imię Oflan i Olfan określające jedną postać czy „zanim” zamiast „za nim”. A co z wulgaryzmami? Pojawiają się, a jakże, tym razem jednak nie ograniczają się do dwóch czy trzech, lecz są bardziej wyszukane, a prym w ich rzucaniu wiedzie… księżniczka.

Jeśli chodzi o stronę graficzną powieści, to ponownie mamy do czynienia ze starannie wydaną książką. Znajdziemy tu mapkę powieściowego świata oraz ilustracje Rafała Szłapy, a na okładce z zakładkami grafikę, wykonaną przez samego Jacka Łukawskiego.

Podsumowując, „Grom i szkwał” jest książką wartą polecenia. Stanowi bardzo dobrą kontynuację serii, a ponadto rozbudza apetyt na więcej. Znów zostawia czytelnika w punkcie oczekiwania na dalszy rozwój wypadków, które na pewno przejdą nasze najśmielsze wyobrażenia.