Pierwszy tom serii „Gamedec” Marcina Przybyłka zrobił dla polskiej fantastyki bardzo wiele. Przede wszystkim - spopularyzował tak specyficzny nurt, jakim w literaturze jest cyberpunk. „Granica rzeczywistości” może nie należała do sztandarowych przedstawicieli tego gatunku, nawiązywała jednak do niego w tak przyjemny, subtelny sposób, że trudno się dziwić, że kto sięgnął po opowiadania Przybyłka, ten wsiąkał w świat ludzi żyjących w grach na dobre. Świat ten nie był bowiem znowu tak daleki od naszej rzeczywistości i chociaż przedstawiał społeczeństwo dalece bardziej zwirtualizowane, to jednak nie trzeba było wielkiej wyobraźni, by zobaczyć w tym wszystkim własne otoczenie za parę lat. Opowiadania w „Granicy rzeczywistości” były czymś, co można by określić mianem świetnego wstępu do dłuższej formy. Pojawiały się jednak tu i ówdzie głosy o tym, że przełożenie „Gamedeca” na powieść nie wyszło już tak dobrze. O tym, jak wygląda to w rzeczywistości, trzeba było się więc przekonać samemu.

Torkil Aymore nie mógł długo cieszyć się spokojem w towarzystwie Anny. Oboje zaproszeni zostali na urodziny syna Pauline, Konona, do jednego z wirtualnych światów, Brahmy. Na przyjęciu jednak dochodzi do dziwnego wypadku – po zjedzeniu tortu postacie niektórych z gości, w tym Anny i Konona, ulegają zniszczeniu w paskudny sposób. Na szczęście problem dotyczy tylko ich awatarów, reszta gości wylogowuje się w awaryjnym tempie. Łatwo zauważyć, że zdarzenie dotknęło tylko zoenetów – a więc tych, którzy żyją w wirtualu, nie posiadając (już, jak u Konona, albo w ogóle, u Anny) prawdziwego ciała. Jak się okazuje nie jest to jednorazowy przypadek – kolejne incydenty mają miejsce już nie tylko w Brahmie, ale i innych wirtualnych światach, pojawiają się w nich stworzenia atakujące graczy i inne nieprzyjemności sprawiające, że ludzie zaczynają się bać przebywania w światach poza realnym. Na detektywa Aymore będzie więc czekać kolejna zagadka do rozwiązania.

O ile w przypadku „Granicy rzeczywistości” mieliśmy do czynienia z kilkoma krótkimi formami, z których każda przedstawiała osobne zlecenie, o tyle tutaj można spodziewać się bardziej złożonej fabuły. Sama intryga jednak, chociaż zawiązana zostaje bardzo szybko, a wiele kolejnych szczegółów zostaje podane w krótkim czasie, rozwija się długo i miewa kilka chwil, w których wydaje się, iż wiemy już wszystko – tylko po to, by autor udowodnił, że prawda nie jest tu ani prosta, ani miła, ani nawet ostateczna. Poziom skomplikowania tylko się zwiększa, a z przyjemnego, gierczanego otoczenia gamedeca przechodzimy w intrygę na skalę światową. Stopniowe wnikanie w realia korporacyjne pozwoli na dokonanie wielu odkryć, które uzmysłowią i Torkilowi, i czytelnikowi, jak niewiele do tej pory rozumiał.

Wreszcie dostajemy też możliwość rozejrzenia się po Warsaw City i okolicach. Wcześniej Torkil przebywał głównie w wirtualu, a jeśli nie, to za opis świata wystarczyć musiało nam nakreślenie umeblowania pokoju, w którym akurat podłączał się do gry. „Sprzedawcy lokomotyw” rozpoczynają się spacerem po miejskim parku, zdarzają się w nich też sceny gonitw czy pościgów na ulicach, a nawet i wyjście poza gamedecową „strefę komfortu”, czyli w dziki busz. Tu srodze zaskoczył mnie fakt podziału na bezpieczne miasto i pełne zagrożeń ziemie leżące poza barierą ABB, tym bardziej, że za tą granicą życie jakby toczyło się swoim rytmem, produkując faunę przerośniętą i wynaturzoną (co w sumie wobec tak daleko posuniętej urbanizacji nie jest wcale niczym dziwnym…). Z drugiej strony jednak nie sposób uchronić się przed wrażeniem, że owa fauna nie jest znowu aż tak groźna, jedynie człowiek jakby… zmalał wobec niej, chroniąc się w swoim bezpiecznym, ciepłym, klimatyzowanym, ale w gruncie rzeczy dość ciasnym światku.

Wrażenie to pogłębia wyraźnie ukazany przez autora wpływ przebywania w wirtualu na organizm ludzki. Pomimo wysoce rozwiniętych technik stymulowania mięśni podczas spoczynku, rezultat okazał się daleki od oczekiwanego – i tu ponownie widać porównanie miejskiego życia z bardziej wymagającą naturą. Torkil wychodzący sobie na kilkukilometrowy spacer do dziczy stanowi widoczek dość zabawny, jednakowoż nastrój prześmiewczy schodzi na dalszy plan wobec analizy skutków, jakie miało dla jego ciała życie gamedeca. Otóż więc człowiek, którego sylwetka wskazywałaby na to, że jest zupełnie przyzwoitej kondycji, nie może przebiec krótkiego dystansu, ponieważ stymulowane na łożu mięśnie nijak nie radzą sobie z rzeczywistym wysiłkiem. A do tego dochodzi jeszcze stan stawów, więzadeł, wydolność oddechowa… To wszystko zostało poddane gruntownej analizie i opisane w bardzo szczegółowy, realistyczny sposób.

Podobnie wnikliwie potraktowano głównego bohatera. Narracja pierwszoosobowa pozwala nam na wgląd w jego myśli i obserwowanie wydarzeń z bardzo subiektywnego punktu widzenia (co zresztą daje się odczuć mocno w kwestii podążania za intrygą, w której przypadku dostajemy tyle informacji i domysłów, ile posiada bohater, a miejsca na własną interpretację nie pozostaje wiele), co autor wykorzystał po mistrzowsku do przedstawienia wpływu wydarzeń na stan psychiczny Torkila. Miał on, jak pamiętamy, urojenia już w opowiadaniach – stan ten jedynie się pogłębia, a gdy dojdzie do tego wpływ stanowczo przedawkowanej zaawansowanej technologii (do momentu, w którym było mi gościa po prostu żal), zwidów robi się coraz więcej, ich wpływ na bohatera narasta, aż w końcu po prostu traci on kontakt z rzeczywistością. Cały czas mamy jednak relację z jego punktu widzenia (z nielicznymi wyjątkami), więc tę utratę poczytalności obserwować będziemy w postaci coraz bardziej bełkotliwego języka narracji, bezsensownych obserwacji bohatera, utraty szczegółów, wreszcie – zaburzających wszystko inne szumów. Trudno nie zauważyć wtedy, że Torkil nie zawsze zdaje sobie sprawę ze swojego stanu, część ze swoich urojeń traktuje jako realne zjawiska, co zaburza też jego kontakt z otoczeniem – i jest przyczyną wielu tragicznych sytuacji. To jest realistyczne do bólu – i przerażające. Osobom, które lubują się w książkach z motywem zaburzeń psychicznych poleciłabym właśnie „Sprzedawców lokomotyw”.

W reszcie przypadków Torkil zostaje starym Torkilem, wiodącym żywot człowieka rozrywanego nie tylko przez korporacyjne spiski i własną psyche, ale i miłostki do różnych kobiet. Annę i Pauline już znamy, chociaż więc pojawiają się i tu, biorąc aktywnie udział w niektórych wydarzeniach, to jest ich jakoś… mało. O ile za Anną jakoś nie przepadałam nigdy, gdyż jej wykreowany charakter plastikowej lalki do mnie nie przemawiał (tu nie jest lepiej, z okazjonalnym zaskoczeniem jej kompetencjami jako diginetki – niestety osobowości jej to nie dodało nic a nic), o tyle za charyzmatyczną Pauline trochę mi się tęskni. Wraca za to inna postać kobieca znana z „Granicy rzeczywistości”, z rolą nieco bardziej znaczącą, pojawia się też Monika, która wydaje mi się być już interesująca nieco bardziej (ale, auć, trochę boli jej geneza). No i Torkil z lubością „bierze pod uwagę” każdą nową napotkaną postać płci żeńskiej obdarzoną urodą – co w pewnym momencie robi się nudne.

W obliczu tego, jak dopracowana została znaczna większość wątków w książce, trudno mi pogodzić się z faktem zgrzytu, który towarzyszył ujawnieniu kolejnego z motywów. Postęp technologiczny w Gamdecverse posunął się naprzód o wiele bardziej niż skłonni są to przyznać na forum publicznym przedstawiciele poszczególnych korporacji, a ich wzajemne animozje tylko podkręcają tempo. Wszelakie wynalazki i nowości wprowadzane są tu z pieczołowitością godną pochwały, jako że nie pojawia się nic, co nie byłoby odpowiednio umotywowane i wyjaśnione w sposób momentami przypominający wręcz naukowy żargon, bez logicznych wpadek i niespójności. Dlatego ten nieszczęsny czwarty wymiar, którego pojawienie się ma uzasadnić wiele zjawisk zachodzących w ciągu fabuły, tak tu nie pasuje. To element niemalże magiczny, niewytłumaczalny i niepoznany, brakuje mu tego „zakotwiczenia” w realiach, które posiadają wszystkie inne wątki w powieści. Wiemy jednak, że to nie koniec historii, a więc poczekam cierpliwie na dalszy ciąg – i na to, czy trapiące mnie wątpliwości są słuszne, czy też nie.

Ostatecznie po lekturze „Sprzedawców lokomotyw” wrażenia mam ogólnie bardzo dobre – nie licząc paru momentów zniecierpliwienia nad przesadnie w moim mniemaniu wyeksponowanymi wątkami pobocznymi (erotyka w wykonaniu motombów, Torkil oceniający wygląd każdej napotkanej kobiety). Jest to książka (a może nawet seria – to się zobaczy!) jak na warunki krajowe wyjątkowa. Dopiero w tej formie – powieści, nie opowiadań – dało się zauważyć złożoność świata nakreślonego przez Przybyłka, jego rozmach i poziom skomplikowania, który momentami przeraża, a czasem… No dobrze, może nie zachwyca, bo zachwyt skończył się w chwili, gdy pojawiło się zagrożenie płynące z gier – ale z całą pewnością potrafi zrobić ogromne wrażenie.

Uwaga! Poniższa recenzja może zdradzać wątki fabularne z poprzedniej części cyklu „Kraina Martwej Ziemi”. Recenzję pierwszego tomu powieści Jacka Łukawskiego można znaleźć tutaj.

Miecz przeznaczenia, który zawisł nad głową Arthorna i jego kompanów, zapowiada nieubłaganie to, co musi się stać. Król Mergipp nie żyje – całkiem możliwe, że ktoś pomógł mu przenieść się na łono Ariath. W zamku toczy się zacięty bój o władzę, przelewa się krew. Stary Garhard musi sobie z tym wszystkim poradzić. Na domiar złego księżniczka Azure zniknęła, a jedyną wskazówkę, gdzie może się znajdować, stanowi trup czarta, którego od stuleci nie widziano w Wondettel. Arthorn kolejny raz musi położyć swe życie na szali – znów wbrew swej woli. Tym razem bez kompanów, ranny i nieziemsko zmęczony, wyrusza za Martwicę, by odnaleźć Azure, w której Garhard upatruje następczyni tronu. Księżniczka ma jednak swoje plany i nie pozwoli, by ktokolwiek je pokrzyżował, zwłaszcza zwykły drużynnik. Tymczasem zaklęcie nad Martwą Ziemią w zastraszającym tempie traci moc i wkrótce otworzy przejście do niedostępnych do tej pory krain… Tak oto rozpoczyna się kolejny tom cyklu „Kraina Martwej Ziemi”. Jacek Łukawski w „Gromie i szkwale”, kontynuacji powieści „Krew i stal”, zupełnie nie cacka się z czytelnikiem, nie głaska po głowie i nie prowadzi za rękę, tylko wrzuca bez ostrzeżenia w sam środek akcji, dokładnie tam, gdzie zakończył pierwszą powieść.

Finał pierwszego tomu nie napawał optymizmem, teraz też wszystko wskazuje na to, że sytuacja jest beznadziejna i szanse na pozytywne zakończenie wielu spraw są nikłe. Autor nie oszczędza bohaterów, zwłaszcza Arthorna – drużynnik cały czas cierpi, jest ranny, odurzony, zmęczony, głodny, przerażony lub poniżony, z jednych kłopotów pakuje się w kolejne. Do tego dochodzi szalona gonitwa i walka z czasem. Pozostali bohaterowie, których już poznaliśmy, jak Marcas czy Gwydon, także nie mają łatwego życia, zwłaszcza że lord Auriss nie powiedział jeszcze ostatniego słowa. Do tego mroczna siła, która objęła rządy w Nife, nie pozwala o sobie zapomnieć, gdyż konsekwentnie dąży do zrealizowania pewnego planu, w którym kluczowe role odgrywają księżniczka Wondettel oraz starożytny artefakt, będący w posiadaniu Arthorna. Grunt usuwa się wszystkim spod nóg i wydaje się, że dla nikogo nie ma już ratunku…

Druga powieść w dorobku Jacka Łukawskiego prezentuje się zdecydowanie lepiej niż debiut. Na pochwałę zasługuje wykreowanie bohaterów, w końcu zyskali na autentyczności, nie są bezwolnymi lalkami w rękach przeznaczenia, zaczynają myśleć, czuć, walczyć z przeciwnościami, które napotykają. Dotyczy to szczególnie Arthorna – obok jego poczynań i rozterek nie możemy przejść obojętnie, nie jest już elementem krajobrazu, lecz postacią z krwi i kości. Wydarzenia obserwujemy nie tylko z jego perspektywy, ale także Garharda, Marcasa, Gwydona czy nawet Aurissa. Sporo miejsca dostają też postaci kobiece, zwłaszcza Azure, która okazuje się być antypatyczna i do szpiku kości zła, choć w swoim mniemaniu postępuje właściwie. Każda z tych osób będzie musiała poświęcić bardzo wiele, by zachować życie, honor czy zapewnić równowagę świata. Jeśli chodzi o warstwę fabularną, to znów mamy do czynienia z powieścią drogi. Arthorn ponownie wyrusza za Martwicę, ale jego podróż jest zupełnie inna – samotna i wyniszczająca, a na domiar złego prowadzi praktycznie do punktu wyjścia. Przynosi mu za to rozwiązania kilku zagadek z mrocznej, sięgającej początków świata przeszłości (np. to, czym właściwie jest miecz, który znalazł się w jego posiadaniu, i dlaczego jest tak ważny, a zarazem niebezpieczny), a także tych, które dotyczą znanej mu rzeczywistości.

Tym razem wątki powieści rozwijają się dużo szybciej, zwroty akcji są nagłe i zaskakujące, a napięcie, które zaczynamy odczuwać już od pierwszych stron, towarzyszy nam do samego końca. Poczucie zagrożenia, ściganie się z czasem i wrażenie nieuchronności złego losu nie odpuszczają czytelnika, są tylko łagodzone przez obecny w powieści humor i – co już chyba możemy uznać za charakterystyczne dla Łukawskiego – nawiązania do znanych motywów nie tylko z literatury fantasy.

Już na pierwszy rzut oka da się zauważyć, że książka jest przemyślana, nie ma tu przypadkowości, wszelkie informacje ujawniane są starannie i w konkretnym celu, dzięki czemu wiele rozwiązań zastosowanych w poprzedniej części – „Krwi i stali” – wydaje się być uzasadnionych. Znany nam świat zostaje rozbudowany, rozszerza się o kolejne krainy, „państwa” oraz rasy, o których do tej pory wiedzieliśmy mało lub zupełnie nic. Poznajemy zatem nie tylko historię czartów, ale też Dwargów – niesamowitych ludzi gór stworzonych od podstaw przez Łukawskiego, oraz wyjętych prosto z powieści Neila Gaimana ludzi nieba.

W stosunku do debiutu, w warstwie językowej zaszło kilka zmian: opisy są bardziej obrazowe, dialogi dopracowane, stylizacja na staropolszczyznę złagodzona, a relacje z walk zyskały na wyrazistości. Autor nie zrezygnował na szczęście z dbałości o detale, zwłaszcza przy opisach bitew. Razić mogą jedynie pewne potknięcia w samej pisowni, jak np. imię Oflan i Olfan określające jedną postać czy „zanim” zamiast „za nim”. A co z wulgaryzmami? Pojawiają się, a jakże, tym razem jednak nie ograniczają się do dwóch czy trzech, lecz są bardziej wyszukane, a prym w ich rzucaniu wiedzie… księżniczka.

Jeśli chodzi o stronę graficzną powieści, to ponownie mamy do czynienia ze starannie wydaną książką. Znajdziemy tu mapkę powieściowego świata oraz ilustracje Rafała Szłapy, a na okładce z zakładkami grafikę, wykonaną przez samego Jacka Łukawskiego.

Podsumowując, „Grom i szkwał” jest książką wartą polecenia. Stanowi bardzo dobrą kontynuację serii, a ponadto rozbudza apetyt na więcej. Znów zostawia czytelnika w punkcie oczekiwania na dalszy rozwój wypadków, które na pewno przejdą nasze najśmielsze wyobrażenia.

U podnóża Smoczych Gór, w starym, zapomnianym klasztorze ukryty jest artefakt, który może zmienić porządek świata. Z twierdzy granicznej królestwa Wondettel wyrusza z misją ratunkową niewielki oddział żołnierzy. Przewodzi mu zaprawiony w bojach Dartor, ale prawdziwy cel podróży zna jedynie królewski wysłannik, drużynnik Arthorn. Wykonanie zadania może być niezwykle trudne, gdyż droga do klasztoru prowadzi przez Martwą Ziemię – skażoną śmiertelną magią krainę, do której od ponad stu pięćdziesięciu lat nikt się nie zapuszczał... Tak oto zaczyna się pełna niebezpieczeństw i niezwykłych przygód wyprawa. Brzmi sztampowo? Nic bardziej mylnego, gdyż ta ekspedycja to dopiero początek historii, jaką serwuje nam w swoim literackim debiucie Jacek Łukawski. Dokłada do tego króla na łożu śmierci, niezadowoloną ze swego losu księżniczkę, dworskie intrygi, planowany zamach stanu i tajemniczych szarych ludzi zza Martwej Ziemi. W dodatku trup – nie tylko ludzki – ściele się tu gęsto.

Historia fabularna rozwija się powoli, odsłaniając kolejne wątki opowieści i ujawniając elementy niezbyt rozległego, choć interesującego quasi-średniowiecznego świata, którego klimat oparty jest na dość bliskich polskiemu czytelnikowi słowiańskich legendach i mitologii. Zamiast krasnoludów czy elfów mamy tu rodzime czarty, dziwożony, wiły, utopce, a także całą galerię bóstw – można tylko ubolewać nad tym, że Łukawski poświęcił im tak mało miejsca.

Językowo „Krew i stal” w ogóle nie przypomina literackiego debiutu. Styl Jacka Łukawskiego jest plastyczny, a narracja dynamiczna, bogata w nagłe zwroty akcji. Pomagają one w budowaniu napięcia i poczucia zagrożenia, które ciągle towarzyszy bohaterom powieści, nie dając chwili oddechu ani im, ani czytelnikowi (niestety, na dłuższą metę może to być nieco męczące). Dbałość o detale w wielu wątkach, opisach stroju czy broni sprawia, że świat przedstawiony potrafi zaskoczyć szczegółowością. Ciekawy jest także sposób prowadzenia dialogów, gdyż Łukawski z powodzeniem wykorzystuje stylizację na staropolszczyznę, w dodatku różnicuje ją ze względu na bohaterów (np. wieśniacy mówią gwarą). Widać również, że autor posiada wiedzę o broni, wojskowości i średniowieczu. Niestety, opisom walk brakuje wyrazistości, często ograniczają się do technicznego przedstawienia poszczególnych ruchów bronią bądź uników, a ich zrozumienie może sprawiać trudność osobom, które na wojaczce zupełnie się nie znają. Nie przeszkadza to jednak w odbiorze całości tekstu.

Zaletą powieści jest także delikatny humor, który powoduje, że czasami mimo woli uśmiechniemy się pod nosem, a także nawiązania do motywów z innych książek fantastycznych – któż bowiem spodziewa się tu długowłosego wędrowca noszącego na plecach dwa miecze czy samotnego dziewczęcia podróżującego przez las z wypełnionym łakociami koszyczkiem?

Niestety, mimo wielu zalet, książka ma znaczącą wadę, a jest nią główny bohater – mało wyrazisty, pozbawiony jakiejś konkretnej motywacji do działania. Przez dłuższy czas zastanawiałam się, kto właściwie jest głównym bohaterem powieści, bo drużynnik Arthorn wydawał mi się mało istotną postacią drugoplanową. Niby poznajemy fragmenty jego trudnej przeszłości, które powracają w snach czy wspomnieniach, ale odniosłam wrażenie, iż ich wpływ na Arthorna jest niewielki. Ten właśnie bohater, żyjący w świecie, gdzie z magią ma się często do czynienia, nie wierzy, że starożytny artefakt znaleziony w zapomnianym klasztorze, może mieć jakąkolwiek moc, a niezwykłe stworzenia, o których wspominają opowieści przodków, istnieją naprawdę! Arthorn wydaje się być bezwolną kukłą, która poddaje się przeznaczeniu. Z czasem jednak można się do niego przyzwyczaić i ta jego bierność przestaje razić. Z postaciami drugoplanowymi jest podobnie – większych emocji nie budzą nawet ci, których można wstępnie określić jako złych, bo albo są „płascy”, albo wiemy o nich zbyt mało.

Jeśli chodzi o stronę graficzną książki, to wydawnictwo SQN stanęło na wysokości zadania. Okładka ze skrzydełkami, choć „krwawa”, przyciąga wzrok. W środku mamy też mapkę fragmentu świata opisanego w powieści oraz osiem czarno-białych ilustracji wykonanych przez Rafała Szłapę. Każdy rozdział rozpoczyna się ozdobnym inicjałem, co nadaje książce eleganckiego charakteru.

Czy warto sięgnąć po „Krew i stal”? Według mnie tak. Wartka, pełna akcji i zaskakująca fabuła, ciekawy świat, trochę tajemnic i polityki zapewnią ciekawą rozrywkę, chociaż nie będą wymagały większego intelektualnego zaangażowania (poza sytuacjami, gdy autor zaserwuje nam mniej lub bardziej zauważalne nawiązanie). Otwarte zakończenie daje nadzieję na więcej, być może nawet coś lepszego. Minusem powieści z pewnością są bohaterowie, którzy po prostu tylko są – można się do nich przyzwyczaić, ale na inne emocje nie ma co liczyć.

Wydany w roku 2014 „Pokój światów”, debiutancka powieść Pawła Majki, znanego również z kilku książek w Uniwersum Metro, był książką, która wprowadziła coś nowego i świeżego do polskiej fantastyki. Do dzisiaj trudno jest określić dokładnie ramy gatunkowe tej pozycji, zawierającej w sobie mieszankę motywów podanych w sposób, który nawet wydawnictwo zwykło określać mianem „majkowych”. Po pierwszym tomie długo przyszło nam czekać na kontynuację, niemniej jednak te trzy lata zaowocowały powieścią kilkukrotnie przekraczającą objętością poprzedniczkę. „Wojny przestrzeni” są zaś tym bardziej specyficzne, że akcję powieści, która luźno mogłaby przywodzić na myśl urban fantasy przeniosły... w kosmos. Czyżby więc zemsta miała trwać wiecznie?

Statek patrolowy OTG „Dorka”, na którego pokładzie chorąży Adam Drygieł ma zaszczyt przeżywać swoje pierwsze rozterki miłosne, próbując przekonać niedostępną, choć piękną jak malowanie (dosłownie) Marikę do zauważenia jego obecności w sposób inny niż oficjalny, trafia w nie najszczęśliwsze okoliczności. Któż jednak mógłby się spodziewać, że planowany postój na orbicie Kallisto, na stacji wybudowanej na szczątkach bogini Tiamat, niegdyś wskrzeszonej i z powrotem uśmierconej, okażą się dla statku i misji zgubne? Oto bowiem smoczyca za sprawą nieznanych jeszcze osób budzi się ponownie, sprawiając, że załoga „Dorki” musi się ewakuować – w wyniku czego Drygieł, wraz z wiernym, choć dość ironicznie nastawionym do życia towarzyszem Petyrem Hoygrenem, pakują się do kapsuły ratunkowej i dryfują przez kosmos prosto w ręce... piratów?

Niemal dwieście lat wcześniej Mirosław Kutrzeba próbuje skontaktować się z księciem Markiem, rezydującym w Belgradzie i posiadającym, być może, jakieś informacje na temat Szóstego – ostatniego z ludzi odpowiedzialnych za śmierć jego rodziny. Kolejne spotkania w mieście nie dają jednak jednoznacznej odpowiedzi, mieszając mu tylko jeszcze bardziej w głowie i udowadniając, że nie on jest tu tym, który dyktuje warunki. Miasto okazuje się być punktem, w którym ścierają się różne siły – i wszyscy jednakowo chętnie pozbyliby się niewygodnego mściciela, który zdążył już im zaleźć za skórę. Muszą jednak najpierw pozbyć się Zmory...

Sięgając po „Wojny przestrzeni” należy się szykować na naprawdę solidną mieszankę gatunkową. Jeśli ktoś czytał „Pokój światów” jakiś czas temu, może poczuć się srogo zagubiony – książka zaczyna się wątkiem „kosmicznym”, który koresponduje z poprzednim tomem tylko poprzez obecność namalowanej postaci – Mariki, która odpowiada za łączność na statku. To wybitnie absurdalny pomysł – wykorzystywać, zamiast klasycznie-nowoczesnych metod znanych z książek sf, właśnie Malowaną Moskwę. Ma to sens, ale nie jest chyba pierwszym, co mogłoby przyjść do głowy człowiekowi, który szukałby dla żyjących w obrazach ludzi zastosowania praktycznego. Wracając jednak do głównej myśli: przeskoki pomiędzy wątkami i postaciami, znane już z poprzedniego tomu, tutaj występują również, są jednak bardziej wyraźne, bo obejmują więcej czasów i perspektyw. Mamy więc panów z kapsuły ratunkowej „Dorki” w roku 2172, Malowaną Moskwę, również w przyszłości, do tego dołącza później Mars i urządzona na nim kolonia bogów pod rządami Wandy; z drugiej strony jest „przeszłość”, czyli aktualne działania Kutrzeby i ukrywający się Korycki. Wszystko to podawane jest w formie krótkich fragmentów na przemian, tworząc wrażenie chaosu informacyjnego i wymagając dłuższego czasu, aby przyzwyczaić się do takiej postaci i oswoić z wydarzeniami rozgrywającymi się na rożnych płaszczyznach. Potem już jest z górki.

Dość absurdalny pomysł, który ujawnia już okładka, przedstawiająca, jak się okazuje, kapsułę ratunkową Drygła i Hoygrena tuż przed przechwyceniem jej przez Czarną Sarę – okręt piracki, jest jednym z najciekawszych w powieści. Obraz klasycznego od strony wizualnej statku rodzi szereg pytań, rozpoczynających się od słowa „jak” – nie należy się jednak martwić, wszystko zostało zgrabnie wyjaśnione. Pływający w próżni kosmicznej jak na falach mórz piraci, odtwarzający wciąż szanty w celu wywołania zakłóceń i obniżenia morale przeciwnika (skutecznie, chociaż bardziej niż lęk wywołując zapewne osłupienie), dowodzeni przez samego Burzymura wiozą jednak tajemnicę większą niż to, jak stary olbrzym mógł przetrwać dwieście lat i wyruszyć w rejs po kosmosie. Co tu dużo mówić – będzie się działo.

Równie urokliwa jest Malowana Moskwa, jak się okazuje bardzo rozbudowana przez kolejnych jurodiwych malarzy. Ród Rostowów, chociaż nadal trzymający tam władzę, nie ma już monopolu na życie w obrazach, miasto rozrosło się więc i zyskało specyficzną strukturę, zawierającą, jak większość starych grodów, swoje mroczne tajemnice. Wspomniana na początku Marika szybko jednak ustępuje miejsca na pozycji głownej bohaterki Oldze Rostow, wokół której obracać się będą dzieje miasta i jego powiązań z rzeczywistością – jak się okazuje, wielu uznało Malowaną Moskwę na miejsce, w którym warto mieć jakieś kontakty.

W obliczu tych wątków stary, „dobry” Kutrzeba okazuje się niemal nudny, a jego misja – odrobinę zbyt daleko pociągnięta. Ale tylko do pewnego momentu, w którym wszystkie fragmenty układanki zaczną do siebie pasować i odkrywa się połączenie pomiędzy wszystkimi przedstawionymi czasami. Mało mamy za to Marsjan – pan Nowakowski co prawda się pojawia, ale tylko na chwilę, reszta to kontynuacja tylko lekko zarysowanego wątku z pierwszego tomu. Organizacja Ludzkościowców ma się dobrze i obmyśla kolejne teorie odnośnie tego, co właściwie Marsjanie robią na Ziemi i czy rzeczywiście ich przybycie było tak nieudane, jak sami twierdzą. W roli spiskowców dostajemy zaś pisarzy-fantastów (z najgłośniejszymi polskimi nazwiskami na czele), którzy, jak się okazuje, widzą więcej i są przez to niebezpieczni (zwłaszcza we własnym mniemaniu). Ale i trochę racji mogą mieć.

Co do całości muszę jednak przyznać, że odczucia miałam dość mieszane. Spowodowała to w znacznej mierze mnogość wątków, motywów i postaci, która w pewnym momencie wydawała się wręcz przesadna. Jeśli miałabym określić książkę pobieżnie, jednym słowem, byłoby to zapewne „przekombinowana”. Sporo do tego wrażenia dokłada Malowana Moskwa, będąca zbiorem elementów niekonieczne pasujących do siebie. Widzę w tym celowe działanie, które dodaje sporo do uroku powieści, stanowi jednak o jej przyciężkim charakterze, jakby przeładowanej ilością ozdobników. Również postać Olgi, która początkowo sprawiała wrażenie solidnej i charakternej, późnej okazała się bardzo powierzchowna – zamiast pewnej siebie kobiety zdecydowanej walczyć o swoje dostaliśmy panienkę, która tupie nóżką i głośno krzyczy o swojej roli, ale w rezultacie jest jedynie przerzucana pomiędzy lokacjami przez bohaterów, którzy więcej robią, a mniej mówią. Mocną stroną jest za to zakończenie – czy odkrywcze, czy banalne, każdy musi ocenić sam, dla mnie było jednak zaskoczeniem nie tylko przez samą koncepcję, ale przez to, że... się udało. Z tymi bohaterami, z ich charakterami, całą otoczką niekończącego się pościgu za zemstą.

„Wojny przestrzeni” bardzo różnią się od „Pokoju światów”. Przede wszystkim skalą przedsięwzięcia - i nie mówię tu o samej liczbie stron, a o tym, jak szeroko została zarysowana fabuła. W tomie drugim rozmach (i stopień komplikacji) jest o wiele większy, książka jest trudniejsza w odbiorze, ale też i więcej radości z czytania jej będzie miała osoba zaznajomiona z klasyką polskiej literatury fantastycznej. Z drugiej strony powieść ta nie jest już opisem konkretnej misji, a całościową analizą konsekwencji, jakie ona wywołała, z reakcjami społeczeństwa włącznie. Jest tego dużo – ale i jest na co popatrzeć, w co się zagłębić i w czym odkrywać bogactwo szczegółów. Czy to jednak koniec historii? Niekoniecznie...